DEHB’Lİ OLMAK HARİKA… AMA BUNUN FARKINDAYSAN!
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERKATİVE İLE YAŞAM
DEHB ’liyseniz yaratıcısınız, hatta tam bir fikir üretme makinesisinizdir demiştim. Eğlencelisiniz, kendinize özgüsünüz, şevkle çalışıp, aklınıza koyduğunuzu yaparsınız, her türlü problemde çözüme kolayca ulaşır, ilginizi çeken konuda aşırı derecede odaklanabilir, yorulmak bilmezsiniz demiştim. 
Hayat sizinle yaşayanlar için bir karnavaldır; hatta DEHB’siz hayat çok sıkıcı olurdu bile demiştim. Ama bütün bu özelliklerin yanında, yönetici işlevlerin düzgün çalışmaması DEHB’lilerin yaşamında bazı sıkıntılara da sebep oluyor. Teşhis konmamış bir DEHB’li için, bu sıkıntılar çocukken anne-babalar tarafından destek verildiği için kamufle edilebiliyorsa da, ergenlikte ya da daha da önemlisi yetişkin bir birey olunduğunda yani iş başa düştüğünde işler sarpa sarabiliyor.
Yetişkin DEHB’lilerin yarısından daha azının DEHB’li olduğunun farkında olduğunu, diğerlerinin sadece “dağınık” olduklarını düşünerek durumu kabullendiklerini, bu şekilde yaşayıp gittiklerini biliyor muydunuz? Ben de DEHB’li olduğumu yetişkin bir bireyken öğrendim ve inanın bu bilgi hayatımı değiştirdi.
Başkaları DEHB’li olduğunun farkında olmayan yetişkinleri beceriksiz gördüğü için, onlar da haliyle alıngan, hassas, güvensiz, öfkeli kişilere dönüşebiliyorlar. Ne bir işte dikiş tutturabiliyor, ne evliliklerini devam ettirebiliyor ne de maddi durumlarını toparlayabiliyorlar. Şimdi de çok karanlık bir tablo mu çizdim? Korkmayın bunların hepsinin tabi ki çözümü var. Gelin şimdi DEHB’liyetişkinler nerede, ne sorunlar yaşayabilirler ona bakalım. En karanlık tabloyu çizeceğim, ona göre:
İş ile ilgili sıkıntılar
Dikkatsizlik, dürtüsellik ve aşırı hareketlilik gibi DEHB’li olmanın getirdiği özellikler sebebiyle DEHB’li kişi, iş yerinde performans sorunları yaşayabilir.Hangi işveren söylediklerini dinlemeyen, dinlese bile uygulamayan, görevlerini tamamlayamayan ya da geciktiren, unutan, sırasını beklemeden ve uygun zamanı kollamadan söze giren, beklenmedik bir durum çıkınca hemen yeni bir plan geliştiremeyen biriyle çalışmak ister ki? Bu yüzden DEHB’li yetişkinler bir işte tutunamaz, sık iş değiştirirler. Düzenli bir iş olmayınca haliyle düzenli bir gelir de olamaz. Zaten böyle bir işten tatmin de olmazlar. Oldu da bir şekilde düzene uydu diyelim, hem kendilerine güvenmediklerinden hem de sicilleri pek parlak olmadığı için terfi aldıkları, üst düzey bir yönetici oldukları oldukça nadirdir.
DEHB’li bireylerin iş hayatı ve gelir seviyesi üzerine yapılan bir araştırmaya(1) göre DEHB’li kişilerin üniversite mezunu olma oranı hayli düşük. Olanlarsa araştırmada dikkate alınan derslerden C ya da daha düşük bir notla mezun olmuşlar. Yine benzeri bir araştırma(2) DEHB’li yetişkinlerin, DEHB’li olmayan yetişkinlerden daha az gelir elde ettiklerini, tam zamanlı iş bulma oranlarının daha az ve iş değiştirme oranlarının daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Sosyal yaşam ile ilgili sıkıntılar
DEHB’li yetişkinler sabırsız ve sıkılgan davranabilirler. Vücut dili, yüz ifadesi gibi sosyal ipuçlarını okumada zorlandıkları için düşünmeden ve içgüdüsel davranır, çoğunlukla hataya düşerler. Konudan konuya atlarlar, başkalarını takip etmekte zorlanırlar. Dürtüsellikleri sebebiyle aniden sinirlenebilirler. Öz güvenleri düşük ve çekingendirler. Kendi dünyalarına odaklanmış göründükleri, konuşanın sözünü kestikleri, buluşmalara geciktikleri, sorumluluklarını, özel tarihleri unuttukları için başkaları onları sadece kendini düşünen, ilgisiz, güvenilmez kişiler olarak görürler ve onlarla arkadaş olmak istemezler.
Uzun süre dikkatini toplama sorunu yaşadıkları için, kötü sürücülerdir. Trafikte birçok kuralı ihlal ederler, fark etmeden hız yapar, kırmızı ışıkta geçerler. Zayıf organizasyon becerilerinden dolayı, ödenmesi gereken faturaları, kredileri atlayabilirler.
İlişkilerle ilgili yaşanan sorunlar
Yukarıdaki özelliklere sahip olan biriyle arkadaş olduğunuzu ya da evli olduğunuzu düşünün. İlişkinizde yaşayabileceğiniz sorunları tahmin edebilirsiniz değil mi? Verdiği sözü belki de hatırlamadığı için tut(a)mayan, (tüm çabasına rağmen) sizi dinlemediğinizi düşündüğünüz, dağınık, aniden sinirlenen, faturaları ödemeyi unutan, randevularına geç kalan ya da hatırlayamadığı için hiç gelmeyen… İşte bu nedenle DEHB’li yetişkinler evliliklerinde ve arkadaşlıklarında başarısız olabiliyorlar. İşte bu nedenle ayrılık, boşanma ve birden fazla evlilik DEHB’li yetişkinler arasında daha yaygın.
Psikolojik sorunlar
Bunları okuduktan sonra kendinizi DEHB’li birinin yerine bile koymak istemezsiniz değil mi? Oysa, laf anlamıyor, dağınık diye kızdığınız çalışanınız belki de DEHB’li olduğu için böyle davranıyordur ya da sizi dinlemediğini düşündüğünüz, faturaları yatırmayı unutan eşiniz bunu kasıtlı yapmıyordur. Ama kendilerine böyle yaklaşılmadığı için DEHB’li yetişkinler -kendileri de bu durumun farkında değilse ve buna göre gerekli tedbirleri almadılarsa- motivasyonu düşük, başarısız, alıngan, hassas, unutkan, güvensiz, çekingen, öfkeli ve tembel kişiler olarak etiketlenebiliyorlar. Daha da kötüsü kendilerini böyle etiketleyebiliyorlar… Tüm bu uyumsuzluk problemleri yüzünden, tutunacak bir dal arayışıyla sigara, alkol ya da madde kullanımına da eğilimli oluyorlar. Bazıları da, DEHB’li olmanın getirdiği dürtüsellikle, kendilerini yemeye veriyor tabi. Obezite DEHB’li yetişkinleri bekleyen en büyük tehlikelerden biri.
Sonu psikolojik sorunlara uzanan bu sıkıntılar için alınabilecek tedbirlerle haftaya devam edeceğim. Aslında tüm bunları, gözünüz korksun diye ya da DEHB’lileri kötülemek için anlatmıyorum. Belki biraz empati kurabilir, izleri takip edip onlara ve kendinize yardımcı olabilirsiniz diye yazıyorum. DEHB’li olanlara ise bakın yalnız değilsiniz, ama çözümü var demek istiyorum. Görüşmek üzere.
ALINTILAR
Kaynaklar:
