HER ÇOCUK BİR SANATÇIDIR ASLINDA
Oysa her insanVan Gogh gibi doğuştan yaratıcıdır. Yeter ki yaptıklarında, sınırlarını aşmasına izin verilsin… Tabi ki bu her birimiz bir Van Gogh olacağız demek değildir, ancak hayatımızı farklılaştıracak yaratıcı fikirler geliştirebiliriz. Ve yaratıcılığımız, besledikçe yeşerir, ona gem vurarak değil.
Bu arada yaratıcılık derken, illa ki herhangi bir sanat dalındaki yaratıcılıktan bahsetmiyorum. Sanat dallarındaki yaratıcılık, yani müzik, edebiyat ya da resim alanlarında şaheserler vermek, yaratıcılık olduğu kadar yeteneği de içinde barındırır. Çocuğun düştüğünde çözüm üretebilmesi ya da boyunun yetmediği bir yere ulaşmak için tabureye çıkmayı akıl etmesi de bir nevi yaratıcılıktır aslında.
Türk Dil Kurumu sözlüğünde “her bireyde var olduğu kabul edilen, zekâ, düşünce ve hayal gücünden yararlanarak,görülmeyen yeni bir şey ortaya koymaya iten farazi yatkınlık” olarak açıklanıyor. Yani aslında her çocuk yaratıcı doğuyor, ancak eğitim, yaşam koşulları, sosyal çevrenin tutumu, sınırlamalar, zorunluluklar, büyüdükçe onların yaratıcılığını köreltebiliyor, hatta elinden alabiliyor. Yani çocuğa “o tabureden düşersin” dediğimizde, aslında yaratıcı düşünmenin önüne bir duvar çekmiş oluyoruz.
Araştırmalar, yaratıcılığın gelişmesi için en uygun döneminin 3-6 yaş arasındaki dönem olduğunu gösteriyor. Peki çocuklarımızın yaratıcılığını nasıl besleyeceğiz? Yaratıcılığı hap şeklinde çocuklara veremeyeceğimize göre, anne-baba ya da çocuğu yönlendiren kişiler olarak bize düşen, onları yaratıcı düşünmeye teşvik edecek ortamlar sunmak. Öncelikle televizyonun, çağımızın vazgeçilmezi tablet ve akıllı telefonlarınve bilgisayarın yaratıcılığın en önemli düşmanı olduğunu hatırlatmam gerekir. Pek çok aile sıkılan çocuğa bir çizgi film açıp önüne oturtuyor. Halbuki “sıkılmanın” da yaratıcılığı tetiklediğini biliyor musunuz? Sıkılan çocuk mutlaka kendini oyalayacak yaratıcı bir çözüm bulacaktır!
Yaratıcı düşüncenin gelişmesine olanak veren oyunlar var. Bunun yanında çocuğa gösterilen tutum ve davranışlar da yaratıcılığın gelişiminde son derece önemli. Mavi bir güneş çizen çocuğa, güneş sarı olur demek, “ben o yıldıza gitmek istiyorum” diyen çocuğa, “yıldızlara gidemeyiz; onlar çok sıcak ve uzak” demek, çocuğun hayal gücünü ve dolayısıyla da yaratıcılığını sınırlayan tarzda davranışlardır.
Çocukları fikir üretmeye teşvik etmek de çok önemli. Yazıcının kartuşu bittiğinde, akşamın bir vakti çıkıp kırtasiye ararsak, çocuğun ödevini yazıcı olmadan bir şekilde yapma yaratıcılığını göstermesini engeller, çözüm odaklı düşünce sistemi geliştirmesine mani oluruz. Çünkü yaratıcılık da, diğer birçok yetenek gibi kullanıldıkça sivrilen, ışıldayan, ortaya çıkan bir özelliktir.
İşte 3-6 yaş arası çocuklarınyaratıcılığını desteklemek için bazı öneriler; (1)
– Temizlik konusunu abartmayın. Boya yapmasına, çamurla oynamasına, bahçede yuvarlanmasına izin verin.
– Çok fazla kurallar içerisinde yetişen çocuklar kutunun dışında düşünmeyi beceremezler. Gereksiz sınırlamalar yapmayın
– Yaptığı işlerde sayıya değil, niteliğe odaklanın. Örneğin kaç resim yaptığına değil, o resme ne kadar emek harcadığına ve o resimle ilgili başarısına odaklanın.
– Çocuğunuzun farklı olmasına izin verin, resmi bir davete terlikle gitmek isterse, ona engel olmayın.
– Tehlikeli olmamak şartıyla belli bir ölçüde dağınıklığa izin verin (deney yapma, suyla oynama, köpükle oynama,eve kovayla kar alma, vb.).
– Sanat çalışmaları yapabileceği bir alan yaratın.
– Sıkılmalarından korkmayın, sıkıntı yaratıcılığın tetiklenmesine olanak sunacaktır.
Yaratıcılık, dahaileri yaşlarda da geliştirilebilir ancak yaş ilerledikçe zorlaştığı da bir gerçek. Ama yine de bırakın yaratıcılığınız yaptıklarınızdan beslensin… Nasıl mı? Duşta şarkı söyleyin, müzik dinleyin, siz de bilgisayardan mümkün olduğunca uzak durun, mola verin, eğlenin, dinlenin, çay-kahve için, yeni yerlere gidin, yeni insanlar tanıyın… Ama en önemlisifikirlerinizi not almak için yanınızda defter-kalem taşıyın, zaman zaman da olsa kuralları ihlal edin (Van Gogh’u unutmayın!) ve risk alın. Bir Çin atasözü “kimse boğulma ihtimalinden dolayı yemek yemeyi bırakmaz” der. Otomatik olarak aldığımız ne çok risk var hayatımızda bir düşünün. Sonra farklı riskleri olabildiğince kucaklayın, hata yapmaktan korkmayın ve asla pes etmeyin.
Yaratıcılık öğrenilmez ancak uygun koşullar oluşturulduğunda geliştirilebilir (2). İşte bu yüzden bu hikayeyi çok seviyorum (3):
Bırakın çocuğunuz gerektiğinde kuralları yıksın, cesur olsun, hata yapsın, hayatta kendine özgü izler bıraksın ve yaratıcılık konusunda size örnek olsun!
Picasso’nun dediği gibi “Her çocuk bir sanatçıdır. Esas mesele büyüdüğünde sanatçı kalabilmektir.”
(1)http://www.ahaparenting.com/parenting-tools/raise-great-kids/intellegent-creative-child/child-creativity)
(2) http://www.aymavisi.org/psikoloji/yaraticilik%20nedir.html
(3) KenRobinson: How schoolskillcreativity: http://www.ted.com/talks/ken_robinson_says_schools_kill_creativity.html